Unsuri Belhî

Abu'l-Kasim Hasan bin Ahmad Unsuri Belhî, Farsça konuşan bir şairdir ve 350 Hicri (961 Miladi) yılında günümüz Afganistan'ındaki Belh şehrinde doğmuştur. Gazneli Sultan Mahmud'un kardeşi Emir Nasır'ın isteği üzerine Gazne'ye (günümüz Afganistan'ındaki bir diğer şehir) gitmiş ve kısa sürede onun en önde gelen şairlerinden biri olmuştur. Unsuri, Sultan Mahmud'un sarayında o kadar ilerlemiştir ki, Gazneli Şahı, eşsiz şiirleri nedeniyle ona "Melikü'ş-şuara" (şairlerin kralı) unvanını vermiştir. Unsuri, Gazneli Mahmud’un sarayında öyle bir servet biriktirmiştir ki, bu durum sonraki şairler arasında dilden dile dolaşmıştır.

Unsuri Belhî'nin Şiirsel Özellikleri

Unsuri Belhî, şair olmadan önce bir tüccardı ve şiirlerinde Gazneli Sultan Mahmud’u övmekten önce Emir Nasır bin Sebüktigin'i tasvir eden şiirler yazmıştır. Eserleri arasında Divan-ı Şiir, Mesnevi-i Şadbehr, Aynü'l-Hayât, Mesnevi-i Vamık ve Azra ile Mesnevi-i Heng Bet ve Surh Bet sayılabilir. Sultan Mahmud’u ve Sultan Mesud’u  öven şiirler, Unsuri'nin kasidelerinin çoğunu oluşturmaktadır. Unsuri'nin Divan-ı Şiir'inin 30 bin beyitten oluştuğu, kaside, gazel, rubai, kıta, terkib-bend ve mesnevi içerdiği söylenmektedir. Bu eser kaybolmuştur ve Unsuri'nin Divan-ı Şiir'ine dair dağınık eserler mevcuttur. Edebiyatçılar, Unsuri'nin şiirlerinde yalnızca iki ünlü Gazneli padişahını övmekle kalmayıp, aynı zamanda hikmet, mantık ve felsefe terimlerinin de bulunduğunu belirtmişlerdir; bu durum, bazı şiirlerinin anlaşılmasını zorlaştırmaktadır. Hayal gücündeki titizlik, ince düşünce ve yeni, özgün temalar yaratma çabası, Unsuri'nin şiirinin özelliklerindendir. Unsuri, methiye yazımında bir örnek teşkil etmektedir. Methiye temaları yaratma ve bazı şiirsel kavramları belirli benzetmelerle harmanlayarak gazel ve methiye anlamlarına renk katma konusunda dikkate değer bir şair olarak kabul edilmektedir.

Unsuri Belhî'nin Mesnevileri’nin Yok Oluş Hikayesi 

Vamık ve Azra, Heng Bet ve Surh Bet, Şadbehr ve Aynü'l Hayat gibi Unsuri'nin mesnevileri zamanla yok olmuştur ve şu anda bu Farsça konuşan şairin hayranları ve sevenleri için erişilebilir değildir. Vamık ve Azra hikayesi, Yunanlıların masallarından alınmıştır. Bu mesnevi, Vamık ve Azra'nın aşk hikayesini anlatmaktadır; bu aşk, başlangıçta yaşananlara rağmen zorluk ve sıkıntılarla doludur. Vamık ve Azra'nın 350 beyitinin, Pakistanlı şair Mevlevi Muhammed Şefik Edib'in çabasıyla bir el yazması cildinde tesadüfen keşfedildiği söylenmektedir. Görünüşe göre Şadbehr ve Aynü'l Hayat hikayesi de Yunan kökenlidir. Bu mesnevi, Ebu Reyhan Biruni tarafından "Hadis-i Kasimü's-Surur ve Aynü'l Hayat" adıyla Farsçadan Arapçaya çevrilmiş ve Unsuri, Biruni'nin Arapça metnine dayanarak Farsça bir nazım oluşturmuştur. Heng Bet ve Surh Bet mesnevisinden yalnızca dağınık birkaç beyit kalmıştır. Bu şiirler, Bamyan çevresindeki dağlardaki bir put evinde bulunan iki taş put hakkında şiirsel bir hikaye anlatmaktadır. Hikayenin aslı, Budist masallarından gelmektedir. 

Unsuri'nin Vefatı 

Unsuri Belhli'nin vefat tarihi 431 Hicri (1039 Miladi) yılı olarak belirtilmiştir. Bu ünlü şair, İran edebiyatı ve kültürüne yıllarca hizmet ettikten sonra, eşsiz ve değerli şiirler bırakarak Belh'te toprağa verilmiştir.