Mirdamad ve felsefi görüşleri

Mir Muhammed Bagher bin Muhammed Hüseyini Estrabadi, Mir Damad olarak biliniyor. Bu filozof; Safevi döneminde (16. yüzyıl) yaşamıştır. Hikmet-i Mutaliye’nin kurucusu Molla Sadra'nın üstadı olup, üçüncü öğretmen olarak bilinmektedir. Mirdamad'ın felsefe, teoloji, doğa bilimleri, matematik, fıkıh ve usul dahil birçok bilimde uzmanlığı vardı. Aslen Estrabad'lıydı (bugünkü Gorgan), ancak İsfahan'da yaşıyordu. Şeyh Bahai'nin çok yakın arkadaşı ve Şah I. Abbas ile Şah Safi'nin yakın arkadaşıydı. Nakli ilimlerinde Seyyid Nuruddin Ali bin Ebi el-Hasan Musavi, Şeyh Hüseyin Amili ve Şeyh Abdul Ali bin Mohaqıq Sani'nin öğrencilerinden biriydi. İçtihat ve fakihlik mertebesine ulaştı. Akli ilimlerde Emir Gıyaseddin Mansur Şirazi'nin öğrencisi olan Emir Fahreddin Semaki'den ders almış ve felsefi tartışmalara girişmiştir. Mirdamad yaşamı boyunca Kutbuddin Eşkeveri Arif, Molla Sadra, Molla Muhsin Feyz Kaşani ve Molla Abdul Razzaq Lahiji gibi öğrenciler yetiştirmiştir.

Mirdamad'ın eserleri

Mirdamad çok karmaşık bir yazardı. Bu nedenle eserlerini anlamak zordur. Mirdamad aynı zamanda mistik davranışları ve ruh meditasyonu açısından da ünlüdür. 40 yıl boyunca dinlenmek için yatmadığı biliniyor. Her gece Kur'an'ın yarısını okurdu ve Allah'ın kelamıyla olan bu bağlantısı onun Yemani bilgeliğinin şifresiydi. O, "Yemen ve Yunan felsefesini bilinçli olarak birbirinden ayırtetti ; "Mirdamad, Yemen felsefesini aydınlanma ve ilhamdan gelen bilgeliğe, ikincisini ise akılcı bilgiyle bağlantılı olarak görüyordu."

Mirdamadın felsefesi

Izutsu (Japon İslam bilimcisi ve Kuran araştırmacısı), Mirdamad'ın felsefesinin hem rasyonel argümana hem de mistik sezgiye dayandığına inanıyor. Fikri usulde Meşâ ekolunun mürididir, tasavvufta ise Sühreverdî'nin etkisi altındadır. Dolayısıyla onun felsefesinde Meşâ hikmeti ile İşrak hikmeti arasında bir bağ kurulur. Mirdamad, mahiyetin ve varoluşun özgünlüğü konusunda Sühreverdi'yi takip ederek, mahiyetin özgünlüğüne inanır. Mirdamad'ın getirdiği yeniliklerden biri de zaman kavramına dikkat etmesi ve bunun "Dehri'nin oluşumu" teorisi olarak bilinen evrenin oluşumu ve hızı meselesiyle bağlantısıdır. Bu teori İsfahan felsefe okulunun genel özelliklerini taşır; Mirdamad varoluşun üç alemini şu şekilde ele alır: Sermed veya ezeliyet, değişmeyen hakikati ifade eder veya tam olarak değişken ile sabit arasındaki ilişkiyi ifade eder. Tamamen ebedi olan bu dünyanın altında, değişmezi değişkene bağlayan Dehr vardır. Dehrin altında ise değişken nesneler arasındaki ilişkiyi gösteren zaman vardır. Bu dünya, önce bir zamanın olması ve daha sonra yaratılış denilen olayın meydana gelmesi anlamında, zamandan önce yaratılmamıştır.

Mirdamad'ın ölümü

Mirdamad 1040 veya 1041 H.'de. (MS 1631), yani Şeyh Bahai'den yaklaşık 10 yıl sonra ziyaret için gittiği Necef’te vefat etmiştir. Vasiyeti üzerine Necef'te İmam Ali'nin (a.s) türbesinin yanına defnedilmiştir.