Baba Tahir-i Hemedani

Baba Tahir-i Hemedani

5. hicri y.yılın arif şairi olan ve Üryan lakabıyla bilinen Baba Tahir-i Hemedani,  Hemedan şehrinde doğdu. Kimi tarihçiler yanlışlıkla onu Aynülkudat-ı Hemedani veya Hâce Nesireddin-i Tûsi'nin çağdaşı olarak tanıtmışlardır. Oysa ki o Selçuklular döneminde yaşıyormüş. Hatta Selçuklu Sultan Tuğrul'un Hemedan'a geldiği zaman onunla bir görüşmesi bile olmuştur.

Baba Tahir'in çıplak anlamına gelen "Üryan" olarak lakaplandırılmasının sebebi, onun dünyevi ve maddi konulara, dış görünümüne bile itina etmemesiydi. Onun geçimi ve kazanç biçimi, hatta eğitim düzeyi ve herhangi bir irfani tarikata bağlı olup olmadığı hakkında pek fazla bilgi yoktur. onun dervişane yapısı ve kalender var münzevi yaşam biçimi, daha da ötesi ona intisap edilen efsanevi hikayeler ve kerametlere benzer mucizeler onun şahsiyetini kaplı bir kutu gibi bilinmezlik hilali içine almıştır.

Baba Tahir'in şöhreti daha çok onun düşüncelerinin saflığı, şivesinin Öz Farsça'ya yakınlığı, ifade biçiminin yalınlığı, kullandığı sözcüklerin ahengin ve cazip olması, kullandığı aruz vezinlerinin sade vezinlerin olması gibi etmenlere borçludur. Onun nazmettiği söylenen dörtlükler sadeliği ve yalınlığıyla birlikte irfani manalar barındırmaktadır. Her ne kadar ona intisap edilen dörtlüklerin birçoğu kendisine ait olma ihtimali bulunmasa da. Baba Tahir'in "Kısa Sözcükler" adlı Arapça eserinde geçen sarfettiği kısa sözleri onun h. 3.ve 4. y.yıllarına ait tasavvufi nazariyelere aşına olduğunun delaletidir. Parsân olarak da bilinen Ehl-i Hak Tarikatı izleyenleri Baba Tahir'in, EhI-i Hak Tarikatı'nın büyüklerinden ve kendilerinin büyük mürşidi olan "Şâh Lüristani"yle hemfikir can yoldaşlarından biri ve onun nedimi olduğuna inanmaktadırlar.

Baba Tahir'den geriye kalan eserler, onun  Lüristan şivesiyle söylediği dörtlükler ve "Kısa Sözcükler" adında irfan ve tasavvufla ilgili Arapça yazdığı bir risaledir.

Onun dörtlükleri birkaç dünya diline çevrilmiştir. Onların arasından Clement Huart'ın yaptığı Fransızca çevirisi ve Allen Edward Heron ile Elizabeth Curtis Brenton'un yaptıkları İngilizce çevirileri örnek olarak gösterilebilir.