Necef Deryabenderi, zeki bir çevirmen ve kültür dostu bir yazardır

Her ülkenin aydınları arasında, çevirmenlerin özel bir yeri vardır; çünkü kitapları hedef dile çevirerek, kendi halklarını diğer milletlerin kültürü ve yaşam tarzı ile tanıştıracak bir köprü kurabilirler. Bu yüksek konuma rağmen, çevirmenler arasında, eserlerini ve dönemlerini tanıyarak, seçkin ve faydalı kitapları çeviri için seçenler oldukça değerlidir ve nadirdir. "Necaf Deryabendri", İran'ın çağdaş çevirmenlerinden biri olarak, faaliyet dönemi boyunca önemli edebi ve felsefi eserleri çevirerek Farsça konuşanlara büyük hizmetler sunmuş ve aralarında özel bir popülarite kazanmıştır.

Deryabendri'nin Hayatı ve Eserleri

Necaf Deryabendri, İran'ın güneyindeki Abadan şehrinde dünyaya gelmiştir. Doğum tarihi 1929'dur. Deryabendri'nin ilkokul eğitimi 17 Dey Okulu'nda geçmiştir. Daha sonra Abadan'daki Razı Lisesi'ne gitmiş, ancak üçüncü sınıfta okulu bırakıp iş hayatına atılmaya karar vermiştir. O dönemde Abadan'da birçok İngiliz bulunmaktaydı ve petrol tesislerinde çalışıyorlardı. İngilizlerin varlığı, Deryabendri'nin İngilizceye olan ilgisini artırmış ve bu dili öğrenmeye yönlendirmiştir.

Deryabendri, zamanla İngilizce konusunda iyi bir ilerleme kaydetmiş ve 1953 yılında ilk çevirisini piyasaya sürmüştür. İlk eserinde, Ernest Hemingway'in "Silahlara Veda" adlı eserini çevirmiştir. Bu eser yaklaşık bir yıl sonra Tahran'da yayımlanmış, ancak aynı dönemde Deryabendri, siyasi faaliyetleri nedeniyle Abadan'da hapse girmiştir. Yaklaşık bir yıl hapis yattıktan sonra, cezasının geri kalanını geçirmek üzere Tahran'a nakledilmiştir. Tahran'daki hapiste Deryabendri, çalışmaktan vazgeçmemiş ve Bertrand Russell'ın "Batı Felsefesi Tarihi" adlı önemli eserini çevirmeye başlamıştır. Deryabendri, dört yıl hapis yattıktan sonra 1958 yılında serbest kalmıştır.

Bu büyük İranlı çevirmen, hapisten çıktıktan sonra edebi ve felsefi eserleri tercüme etmeye başladı ve Hemingway'in "Yaşlı Adam ve Deniz" ile Mark Twain'in "Huckleberry Finn" eserlerini Farsça'ya çevirdi. Yaklaşık 17 yıl boyunca Franklin Enstitüsü'nde çalıştı. Bu kurum faaliyeti sırasında önemli eserler yayınlayan bir yayıneviydi. Daryabandari'nin bu kurumla işbirliği 1975 yılında sona erdi. Deryabenderi aynı zamanda İran Ulusal Radyo ve Televizyon Kurumu ile İngilizce filmlerin tercümesi için bir sözleşme imzaladı.

Deryabenderi'nin bu dönemde çevirdiği kitaplar arasında William Faulkner'ın "Emily'ye Kırmızı Çiçek" ve "Mezardan Mezara", Herbert Read'in "Sanatın Anlamı" ve Gibran Khalil Gibran'ın "Peygamber ve Deli" adlı eserleri yer alıyor. Bu çevirmenin faaliyetleri, Columbia Üniversitesi'nin kendisine Amerikan edebi eserlerinin çevirisi nedeniyle "Norton Weidler" ödülünü vermesine neden oldu.

Deryebanderi daha çok çevirmen olarak bilinse de "Mostatab Yemek Kitabı; Sarımsaktan soğana" sözü ona kaldı. Bu kitap İran mutfağına dair bir ansiklopedi sayılabilir. Edebiyat ve sanat alanında da çalışmalar yapmış ve geride resim bırakmıştır. Daryabandari 2020'de Tahran'da öldü.

Daeryabenderi’nin çevirilerinin özellikleri

Deryabenderi'nin akıcı ve anlatım dili metne sadık kalsa da eserlerinin en önemli özelliklerinden biridir. Metinlerinde açıkça görülen örnek bir mizah anlayışı var. Deryabenderi'nin eserleri ve tercümeleri dışında İran halkının ilgisini çeken şey onun ahlakı ve karakteriydi. Kendini yetiştirmiş bir insandı ve bu becerilerini akademik çalışmaların yanı sıra çok çalışarak ve azimle kazanmıştı. Belki de eserlerinde tepeden bakmayıp seyirciyle bir dost gibi konuşmasının nedeni de buydu. Bu çağdaş mütercim ve yazar, İran'ın popüler kültürüne ilgi duymuş ve bu ilgiden dolayı yemek pişirme gibi bir konuyu o kadar önemli görmüş ki, hayatının bir kısmını bu konuda kapsamlı bir kitap yazmaya harcamış ve çaba harcamıştır. Daryabandari aynı zamanda resim ve sanata da aşinaydı.

Deryabenderi döneminde Babür ve Batkalf dillerinde tercümeler yaygınlaşıyordu. Bu dilin kullanılması, çevirmenin yüksek rütbesinin ve ustalığının göstergesiydi ancak halkın buna dikkat etmemesine neden oldu. Hatta İran tercümesi de bir dönem Fars şiirini de etkileyen bir vebadan etkilenmiştir. Deryabenderi bu koşullarla karşı karşıya kaldı ve seyircinin karşısına iltifat veya talep olmadan çıkmaya çalıştı.

Deryabenderi'nin İran'ın somut olmayan mirası listesine kaydedilmesi

Ağustos 2017'de Necef Deryabenderi'nin adı, İran'ın somut olmayan mirasının taşıyıcıları listesine insanlık hazinesi olarak kaydedildi.