Mehin Afşanpur, çağdaş İran resim sanatının kalıcı siması

Somut olmayan kültürel miras, her milletin kültürel kimliğini yeniden kazanmasında önemli bir faktördür. Ancak bu miras oldukça kırılgandır ve modernitenin, saldırgan bir kültür olarak diğer kültürleri medya egemenliğiyle hedef aldığı günümüzde, korunması büyük zorluklar içermektedir. Somut olmayan miras, yalnızca kültürel unsurlarda ve geleneklerde değil, aynı zamanda geleneksel bilgi ve becerilerde de kendini göstermektedir. Bu nedenle, eski bilgileri ve teknikleri ustalık seviyesinde öğrenmiş ve bunları sonraki nesillere aktarabilen kişiler, ulusal bir değer kazanır. Günümüzde, "kültürel miras taşıyıcıları" başlığı altında farklı kültürlerde bir liste oluşturulmuş olup, bu kişilerin isimleri, herkes tarafından tanınmaları amacıyla bu listede yer almaktadır. İran'da da, ulusal beceri ve bilgilerin büyüklerinin isimlerinin kaydedildiği benzer bir liste bulunmaktadır. "Mehin Afşanpur", İran kültürel miras taşıyıcıları arasında yer alan bir isimdir; minyatür ustası olarak kabul edilen ve bu sanatta birçok öğrenci yetiştiren bir kadındır.

Mehin Afşanpur'un hayatı ve hizmetleri

Mehin Afşanpur, 29 Ağustos 1941'de Tahran'da dünyaya gelmiştir. Afşanpur'un doğumuyla birlikte İran, zor bir dönemden geçmekteydi ve Müttefik Devletler, İkinci Dünya Savaşı sırasında Tahran'ı işgal etmişti. Afşanpur, ilk yıllarını bu zor koşullar altında geçirmiştir. 28 yaşında, resme olan ilgisi nedeniyle Kamal-ol-Molk Sanat Okulu'na girmiştir. Bu sanat okulunda, önde gelen sanatçılar öğrencilere eğitim vermekteydi. Afşanpur burada yağlıboya resim ve tezhip dersleri almıştır. Siyah kalem ve çiçek-kuş resimleme gibi diğer alanları da bu dönemde öğrenmiş ve yıllarca süren çabalarının ardından, resim sanatı alanında doktora derecesi ve birinci sınıf sanatçı unvanı alarak ustalık seviyesine ulaşmıştır. Yıllarca İran sanat üniversitelerinde ders vermiş ve birçok sergi düzenlemiştir. Afşanpur, sanatsal yaşamı boyunca 100'den fazla önemli eser yaratmıştır. Afşanpur'un hizmetleri nedeniyle, ismi İran kültürel miras taşıyıcıları listesine önemli bir kültürel figür olarak kaydedilmiştir. 2022 yılında 80 yaşında hayata veda etmiştir.

Mehin Afshanpour'un Eserlerinin Özellikleri 

"Gayb'ten Gelen Bir Ata", "Şeyh San’an ve Hristiyan Kızı", "Hızlı At", "Gelinlerin İğneleme Meclisi" ve "Sarhoş Gözlü Geyikler" Mehin Afshanpour'un öne çıkan eserleri arasında yer almaktadır. Eserlerinde benzersiz bir üslup geliştirmiştir ve asla taklitçi bir sanatçı olarak değerlendirilemez. Yüz açma vurgusu, belirsizlik unsurlarının kullanımı ve gereksiz detaylardan kaçınma, Afshanpour'un stilinin belirgin özellikleridir. Gölgelerin renklendirilmesi ve iç içe geçmiş renk tonlarının oyunları, eserlerinde belirsizlik yaratmak için kullandığı araçlar arasında sayılmaktadır. 

Afshanpour'un eserlerini daha da zarif kılan bir diğer ayrım noktası, özellikle kadınlar arasında daha fazla bulunabilen titiz ve ince bir bakış açısıdır. Bu özellik nedeniyle, Afshanpour'un eserleri benzer örneklere kıyasla daha fazla bir zarafet taşımaktadır; sanki bu sanatçının özel bir imzasıdır. Afshanpour'un eserlerinde sanatçının kişiliği belirgin bir şekilde ortaya çıkmakta ve sanatçıyı eserlerinden ayırmak mümkün olmamaktadır. Fars edebiyatına olan hâkimiyeti de farklı eserlerinde kendini göstermektedir. Afshanpour'un resimlerine bakmak, İran'ın şairleri ve edebiyatçıları tarafından geçmişten günümüze işlenmiş hikayelerin somut bir yüzüdür. Afshanpour'un kullandığı figürlerin kompozisyonu ve arka planları, zihni şairane zarafetlere yönlendirmektedir. 

Afshanpour'un da sohbetlerinde belirttiği gibi, eserleri bazen çerçevenin dışına çıkarak insanın yücelik arayışını ve mükemmeliyet isteğini sergilemektedir. Sanatçının toplumda yaşadığına inanmaktaydı ve bu nedenle eserlerinin toplumdan ve insanlardan ayrı olmaması gerektiğini savunuyordu. Düşüncenin varlığını sanatsal bir eser yaratmanın temeli olarak görmekteydi ve bir eserde kullanılan her çizgi ve her rengin düşünce ile olması gerektiğine, ayrıca bir felsefe ve anlam taşıması gerektiğine inanıyordu.

Mehin Afşanpur'un Sanat Tarzı 

Afşanpur, "İsfahan Okulu"nun devamcısı olarak değerlendirilebilir. Bu okul, İsfahan'ın Safevi hükümetinin başkenti olarak seçilmesiyle (17. ve 18. yüzyıllar) çeşitli alanlarda zirveye ulaştı ve sonraki dönemlerde İran sanat akımları üzerinde belirgin etkiler bıraktı. Afşanpur'un eserlerini incelemek ve bunları geçmiş eserlerle karşılaştırmak, onu en ünlü Safevi dönemi ressamı olan Rıza Abbasi'nin (ö. 1635) takipçilerinden biri olarak öne çıkarmaktadır. Afşanpur'un bu okula kattığı, eski Fars edebiyatı eserlerinden faydalanarak İran minyatür sanatını dönüştüren inanç ve tasavvuf temelleridir. Bu özellikler, bazı sanat uzmanları tarafından ona "Hayal Hanımı" unvanının verilmesine neden olmuştur.