Mollahhadi Sebzevari Felsefi Düzenin Tezahürü

Hekim Mollahadi Sebzevari, Kaçar döneminde Şii bir arif ve şairdir ve H. 13. yüzyılın (19. yüzyıl) en büyük filozofu unvanına sahiptir. Felsefe alanında bağımsız bir ekolü olmamasına ve Molla Abdul Rezzak Lahiji ve Molla Sadra'nın felsefi teorilerinin çoğunu açıklamış olmasına rağmen, "Manzume" adlı kitabı tam bir mantık ve felsefe dersidir ve bu Sadrai Ekolu’nda önemlidir. Mollahadi Sebzevari, Molla Sadra'nın felsefesinin en önemli yorumcularından biri olmasına rağmen, onun da Molla Sadra ile görüş ayrılıkları vardır; Tanrı'nın kendi zatı gereği bilgisi, evrenin hâdis olma görüşü, hareket ve uyarım arasındaki fark, bazı bilgi türlerinin özünü bilmek, fiziksel ve ruhsal dirilişe inanmak dahil. Manzume, onun bilgeliği ve mantığı düzenlediği en ünlü eseridir. Hekim Sebzevari "Esrar" (sırlar) soyadını taşıyan bir şair olup şiirlerinde hikmet ve felsefenin temellerini kullanmanın yanı sıra tasavvufî konuları da işlemiştir.

Mollahadi Sebzevari'nin en ünlü eseri: Şiirin açıklaması

Aşkın bilgeliğin en parlak isimlerinden biri olan Hakim Haj Molahadi Sebzevari, 1176 H. (MS 1797) yılında Sebzevar'da doğdu. Temel ilimleri Sebzevar'da tamamladıktan sonra Meşhed'e göç etti. Bu şehirde edebiyat, felsefe, matematik bilimleri, hukuk ve ulus alanlarında eğitim gördü. Bu dönem, bu dünyanın ilmi ve manevi kişiliğinin oluşmasında en etkili dönemlerden biridir. Kutsal Meşhed'de 10 yıl ikamet ettikten sonra İsfahan Dini Okulu'na giderek Hacı Molla Hüseyin Sebzevari, Molla Ali Mazandarani ve Ağa Muhammed Ali Necefi gibi hocalardan dersler aldı. Hayatının 20 yıldan fazlasını "Manzume" ve "Şerh-i Manzume" eserlerini yazmak için harcadı. Mollahadi Sebzevari, hicri 1240 yılında mantık, tasavvuf ve felsefi konularda şiir kalıbında yazmak amacıyla şiirlerini yazmaya başladı. H. 1261 yılında bu önemli görevi tamamladı. Bu eser, mantık ve hikmet ilmi olmak üzere iki bölümden oluşmakta olup, "Gureru'l-Fevaid" olarak adlandırılan hikmet bölümünü binden fazla beyten oluşmaktadır. Bu şiirlerde felsefenin önemli konuları dile getirilmiştir. İkinci bölümde mantığın en detaylı konularının nazmedildiği 300'den fazla beyit bulunmaktadır.

Mollahadi Sebzevari'nin felsefedeki yeri

Bu filozofun konumu o kadar önemlidir ki "Ağa Bozor Tehrani" onun hakkında şunları söylemiştir: “Hacı Mollahadi Sebzevari bir hikmet sahibi ve bir filozoftur. Mükemmel bir alim ve büyük bir ariftir. Hicri 13. yüzyılın sonlarında İran'ın büyük İslam filozoflarından ve bilgelerinden biri ve bu asırda İslam kelamcılarının en bilgini ve hikmet ve kelam alimlerinin önderidir”. Çağdaş Fransız filozof "Henri Corben", İslam Felsefesi Tarihi adlı kitabında bu âlim hakkında şöyle yazıyor: “Bu düşünürün özgünlüğü, her şeyden önce, eserlerinin ve üslubunun kişisel yankılanmasındadır; ki Molla Sadra'nın eserlerinden, Sühreverdi'nin İşrak hikmetinden, İbn Arabi'nin yazılarından ve Şii imamların hadislerinden esinlenmiştir.

Mollahadi Sebzevari'nin eserleri ve ölümü

Mollahadi Sabzevadi'nin eserleri arasında mantık manzumesinin şerhi olan "Leali'l-Muntazma", "Esrârü'l-Hikem fi'l-Müftâtih ve'l-Muhtatam", "Şevahid-i Rububiye fi’l Menahic-il Sulukiye Üzerine Notlar" ve Molla Sadra'nın "Mebde ve Diriliş Üzerine Notlar", Molla Sadra'nın "Mefatih el-Gayb Üzerine Notlar", Molla Sadra'nın "Esfar Arba'ah Üzerine Notlar”, "Şerh-i Nebaras El-Hüda fi Esrar El-Esas", "Raseal-i Hakim Sebzevari", "Al-Rah Vel-Qarah", "Hadi al-Muzallin fi Usul al-Din", "Mevlana Celaleddin Muhammed Belhi'nin Mesnevi Şerhi", " İslam Felsefesi ve Kelamında Mead", İlimde "Havaşi Behcetü'l-Marziyah Celaleddin Siyuti", "Bilgenin Hayat Hikayesi", "Rehik" ve şiirinin divanı olan "Divan Esrar" zikredilebilir.

O, H. 1242'de Meşhed'e döndü ve “Hac Hasan” okulunda 5 yıl hocalık yaptı ve Ayetullah Hacı Mirza Hasan Hekim Damad, Fazıl Yezdi, Seyyid Ahmed Edib Peşaveri ve Şeyh Muallim olarak bilinen Şeyh İbrahim Tehrani gibi alimler yetiştirdi. Hacı Mollahadi Sebzevari Sabzevar'da vefat etti ve orada toprağa verildi.

27 Şubat günü, İran'ın ulusal takviminde Hekim Hacı Mollahadi Sebzevari'yi anma günü olarak adlandırılmıştır.