Farid Javaherkelam

Çevirmenler tarih boyunca kültürel alışverişte önemli bir rol oynamıştır. Profesyonel çevirmenler, pek çoğunun isimleri tarihte kaybolmuş olsa da, en iyi kitapları seçip onları ev sahibi kültüre aktararak, aynı dili paylaşanlara kapsamlı hizmetler sunmuşlardır. İran'da pek çok isim, hayatlarının uzun yıllarını çeşitli eserleri Farsça'ya tercüme etmek için harcadı ve İran kültürü ile diğer dünya kültürleri arasında bir köprü kurmayı başardı. Farid Javaherkelam, İran'da çeviri alanının en büyüklerinden biridir ve aynı zamanda yazarlığa da ilgi göstermiş bir isimdir. Javaherkelam'ın Farsça'ya tercüme ettiği eserler oldukça fazladır ve çeşitli konuları kapsamaktadır. "Arap Halkıları Tarihi", "Ahameniş’lerin Siyasi Tarihi", Sigmund Freud'un eserleri, "Çin Felsefesi Tarihi" ve "Şeyh Fariduddin Attar’ın Müsibetnâmesi’nin tercümesi ve şerhi" gibi kitapların tercümesi, Javaherkelam'ın tercüme alanındaki eserler arasındadır.

Farid Javaherkelam'ın hayatı ve dönemi

Farid Javaherkelam, 1925'te Tahran'ın güneyindeki Malekabad mahallesinde doğdu. Farid'in babası uzman bir İngilizce öğretmeniydi.

Farid çocukken tifo hastalığına yakalandı ve bir hafta komada kaldı. Bu hastalık, ebeveynlerinin onu büyütmek için büyük bir sevgi harcamasına ve onu şımarık bir çocuğa dönüştürmesine neden oldu! Farid'in çocukluğu sırasında modern okullar pek ilgi görmezdi ve sayıları da çok azdı. Amir Moezzi ilkokuluna giderek eğitimine oradan başladı. Javaherkelam ilkokul yıllarını 50'den fazla öğrencinin bulunduğu sınıflarda geçirdi ve bu nedenle öğretmenler öğrencilerinin tamamına vakit ayırma fırsatı bulamıyordu. Bu nedenle Farid'in annesi ona temel eğitimi öğretmeye başladı. İlkokulu tamamladıktan sonra Sarçeşme mahallesinde (Tahran) "Noor ve Sadakat" adlı liseye girdi. Ona göre bu dönemde çok yaramazlık yapmış ve sınıfı dağıtarak öğretmenleri rahatsız etmişti! Farid, ilk İngilizce derslerini bu dönemde babasından aldı. Aynı dönemde babasının Herbert George Wells'e ait "Zaman Makinesi" kitabını hediye etmesini İngilizceye olan ilgisinin dönüm noktalarından biri olarak görüyor...

Ortaokulu tamamladıktan sonra, üniversite giriş sınavında birincilikle Tahran Üniversitesi'ne giren Farid 1950'lerde İngiliz edebiyatı alanında lisans diploması aldı. Tahran Üniversitesi'nden mezun olduktan sonra Alliance Üniversitesi'nde psikoloji okumak üzere Fransa'ya gitti. Aynı zamanda Fransızca diline hakimiyetini tamamladı. O dönemdeki gelişmeler ve 1953'te Musaddık hükümetinin düşmesi, yabancı öğrenciler için devlet parasının iptal edilmesine neden oldu ve Farid Javaherkalam, geçimini sağlamak için marangozluk ve gazete satıcılığı gibi işlere yöneldi.

Bir süre sonra İran'a döndü ve akademisyenlerin O’nun Freud ve Freudizm’e olan ilgisini görünce, üniversite hocalarından birinin önerisi üzerine "Sıradan İnsanlarla Psikanaliz Sorunu" kitabını tercüme etti. Freud'un karmaşık dili, eserlerinin tercümesini oldukça zorlaştırıyor ancak Javaherkelam'ın ustalığı bu kitabın tercümesinin çok ilgi çekmesini sağladı. Farid’i çevirdiği bu kitap yaklaşık 70 yıldır ilgi görüyor ve birçok kez yeniden basılmıştır. Farid, Avrupa'dan dönüşünün ilk yıllarında Tahran'daki Hindistan Büyükelçiliği'nde tercüman olarak çalıştı ve aynı zamanda gazetecilik faaliyetlerinde bulundu. Sonraki birkaç on yıl boyunca Farid Javaherkelam, özellikle edebiyat, tarih ve psikoloji alanlarında çeşitli eserleri tercüme etmeye devam etti. Bir süre İngilizce öğretmeni olarak çalıştı ve İslam Devrimi'nin zaferinden sonra (1979) Colorado Üniversitesi'nde okumak ve İngiliz edebiyatı alanında yüksek lisans derecesi almak için Amerika'ya gitti. Yüksek lisansını aldıktan sonra İran'a dönerek çeviri çalışmalarına devam etti. Javaherkelam, çeviri alanına adım atmasının nedeni olarak keşfetmeye olan tutkusunu ve yeni deneyimlerini göstermiştir. O'na göre metinleri orijinal dilinde okumak keşifin tezahürüdür.

Farid Javaherkelam'ın ölümü

Bu üretken üstad ve tercüman, hayatının son günlerine kadar tercümeyle uğraştı ve nihayet 2024 yılının ilk günlerinde 98 yaşında vefat etti.