Hayyam Nişaburi

İranlı filozof, matematikçi, hekim, müneccim hem de şair olan ve "Hayyam" olarak bilinen Huccetu'I Hak Hekim Ebu'l Fetih Ömer bin İbrahim-i Hayyami-i Nişaburi (h. 426/m.1047- h. 502/m.1123) Nişabur'da doğdu. Selçuklu Melikşah'ın döneminde yaşayan ve onun özel hekimi ve müneccimi olan Hayyam nücum, tıp, felsefe ve matematik dışında hikmet biliminde de İbn-i Sina kadar şöhrete sahipti.

Hayyam, Melikşah'ın emri üzerine ve Ebu'l Abbas Lukri ile Ebu'l Fetih Hâzeni'nin destekleriyle bir rasathane kurdu. Bu rasathane Melikşah'ın hayatta olduğu süresince faaliyetteydi. Hayyam vefat ettikten sonra Nişabur'un yakınındaki İmamzade Mahruk türbesinde toprağa verildi.

Bugün Hayyam'ın şöhreti onun rubâilerinden dolayı olsa da eski kaynaklarda o şair olarak değil, bir bilim adamı, matematikçi ve müneccim olarak anılmıştır.

Hayyam'ın şiir söylemekte rubâi nazım türünü seçmesi aslında onun yapısı ve felsefi görüşüyle uyumlu olduğunu göstermektedir. Onun felsefi düşüncelerini ortaya koyduğu   rubaileri oldukça yalın ve akıcı olmasıyla birlikte derin anlamlar içermektedir.

Farklı görüşlere göre,  sayısının 57 ila 66 arasında değişkenlik gösterdiği Hayyam'ın rubâileri ilk olarak İngiliz olan Edward Fitzgerald tarafından İngilizceye çevrilmiştir.

Hayyam'ın Farsça ve Arapça olarak telif ettiği diğer eserlerine Cebir ve Mukabele risalesi, Vücudiye risalesi ve Nevruz Nâme gibi eserler örnek olarak gösterilebilir.