Seyyid Hasan Müderris

Ayetullah Seyyid Hasan Müderris ismi zulme karşı mücadelenin bir hatırlatıcısıdır. H. 1249 (MS 1870) yılında İsfahan Ardestan'ın Zovareh ilçesi Saraba'da yaşayan Sedat Tabatabai ailesinde doğdu. Müderris 16 yıl doğduğu yerde yaşadı ve ardından eğitimine devam etmek için İsfahan'a gitti. 1270 yılında Irak'a giderek Ayetullah Mirza Hasan Şirazi, Molla Muhammed Kazım Horasanî ve Seyyid Muhammed Kazım Yezdi gibi ünlü alimlerden eğitim almış ve sekiz yıl süren eğitimin ardından içtihat derecesini elde etmiştir. 1278 yılında İran ve İsfahan'a dönerek öğretmenlik yapmaya başladı.

Meşrutiyet döneminde Seyyid Hasan Müderris

İkinci dönem meclis, Müderris’in siyasi ve parlamenter faaliyet alanına resmi girişiydi. Bu sırada anayasa tamamlayıcı yasasının ikinci faslına göre Necef uleması, aralarında Seyyid Hasan Müderris'in de bulunduğu 20 müçtehidin listesini Milli Şura Meclisi’ne göndererek bunlardan beşinin seçilmesini sağladı. Milli Şura Meclisi’nin 5 Temmuz 1909'daki toplantısında, denetleme görevlerini yürütmek üzere Müderris dahil beş kişi seçildi. Müderris'in ikinci parlamentonun sürecinin sonunda Rus hükümetinin Amerikalı Morgan Schuster'ı ihraç etme ültimatomuna karşı tutumu ve ateşli konuşmaları, bu parlamentonun Na’ibussaltana Nasır el-Mülk tarafından feshedilmesi ile sonuçlandı. Üçüncü dönemde Müderris, Tahran halkının temsilcisi olarak parlamentoya girdi ancak Birinci Dünya Savaşı başladığında bu parlamentonun kuruluşundan bu yana henüz bir yıl geçmemişti ve İran'ın tarafsızlık beyanına rağmen savaş İran coğrafyasına yayıldı. Müderris’in önerisi ve parlamentonun onayıyla, saldırgan güçlere karşı koymak ve ana hükümetin yanında bir gölge hükümet kurmak üzere bir grup temsilcinin Kum'a göç etmesi kararlaştırıldı. Bu amaçla 27 milletvekili, bir grup siyasetçi ve sıradan insanla birlikte Tahran'dan Kum'a doğru yola çıktı. Kum'da "Milli Savunma Komitesi" adında bir komite oluşturuldu. Ancak Rus ordusu Kum'a gitti ve protestocuların yenilgiye uğratılmasının ardından Süleyman Mirza ve Müderris ile birlikte bir grup Kaşan üzerinden İsfahan'a giderek Bahtiyari Dağları üzerinden Batı İran'a ulaştı. Haziran 1918'de Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle birlikte, Kum’a gidenlerle birlikte Tahran'a dönen Müderris, Sepehsalar okulunda öğretmenlik yapmaya başladı.

Seyyid Hasan Müderris'in Rıza Han'a muhalefeti

1911'de Müderris Sepehsalar Lisesi'nin (şimdiki Şehid Motahhari) sorumluluğunu üstlendi ve bu okulda ders vermeye başladı. Daha sonraki dönemlerde ise Müderris'in mücadeleleri farklı bir hal almış ve Semsam El- Saltana Bahtiyari hükümetini protesto etmek amacıyla Hz. Abdülazim (a.s.)'in türbesinde oturma eylemi yapan, milletin çıkarlarını gözeterek iktidardakilere defalarca karşı çıkmıştır. 1919 Sözleşmesi Sömürgecilik ve Vusuk El-Devle’ye muhalefet, Rıza Han'ın İngiliz darbesine ve Rıza Han'ın cumhuriyet istemine karşı protestolar bunlar arasındaydı. Rıza Han, beşinci parlamento seçimlerinde ordunun da desteğiyle taraftarlarını parlamentoya sokmayı başardı ve ilk adımda İran'daki kraliyet rejiminin cumhuriyetçi bir hükümete dönüştürülmesini gündeme getirdi. Müderris, Rıza Han’ın kasdettiği Cumhuriyeti düzeninin mahiyeti hakkında birçok mektup yazdı ve bunları alimlerin bilgisi için Kum'a gönderdi. Rıza Han, Kum gezisinin ardından bilim adamlarının isteği doğrultusunda cumhuriyet isteminden  vageçtiğini resmen duyurdu. Zorluklar devam etti ve Müderris tek çözümü Rıza Han'ın Başbakan olarak görevden alınması olarak gördü. 29 Temmuz 1924'te altı temsilciyle birlikte Rıza Han'ı kötü iç ve dış politika, ayaklanma ve anayasaya ve anayasal hükümete karşı eylemlerden ve ayrıca suçluların mallarının hükümete teslim edilmemesinden dolayı suçladı. Ancak bunların hiç biri sonuç vermedi ve Rıza Han güvenoyu aldı.

Seyyid Hasan Müderris'in Sürgün Edilmesi ve Şehadeti

Son olarak Müderris'in merkezi hükümete muhalefeti, Rıza Han’ın adamları tarafından başarısız bir suikastla öldürülmesine yol açtı. Bu nedenle Rıza Han, Müderris'in yedinci parlamentoya girmesine açıkça karşı çıktı ve onu 16 Ekim 1928'de tutuklayarak Damgan, Meşhed ve Haf'a sürgüne gönderdi. Müderris, 22 Ekim 1937'de Kaşmer'e nakledilene kadar uzun yıllar subaylar tarafından gözetim altında tutulmuş, aynı yılın Aralık ayında şehit edilerek aynı şehirde defnedilmiştir. Şehadeti münasebetiyle 10 Aralık, İran ulusal takviminde "Meclis Günü" olarak anılıyor.