İbn-i Mukaffa

İbn Mukaffa, Ebu Muhammed Abdullah, 106 Hicri (724 Miladi) yılında Fars'ın Cür bölgesinde (günümüzdeki Firuzabad) dünyaya gelmiştir. O bir yazar ve tercümandır. Müslüman olmadan önceki adı Ruzbeh'dir. İbn Mukaffa, Müslüman olduktan sonra Abdullah ismini ve Ebu Muhammed lakabını almıştır. Ailesi, Fars'ın soylu ailelerinden biriydi. Haccac bin Yusuf, Irak valisi olarak Ebu Muhammed Abdullah'ın babasını, hükümetinin mali işlerini yürütmekle görevlendirmiştir. Haksızlıklar nedeniyle babası, hükümetin memurları tarafından işkenceye maruz kalmış ve eli sakat bırakılmıştır. Bu sakatlık nedeniyle kendisine "İbn Mukaffa" lakabı verilmiştir.

İbn Mukaffa'nın Eserleri

İbn Mukaffa, Fars'ta bir süre yaşadıktan sonra Kirman'a seyahat etmiştir. Kirman'da Davud bin Yezid bin Ömer bin Habire'nin katibi olmuştur. Emevi Devleti'nin çöküşünden sonra babasıyla birlikte Kirman'dan Basra'ya gitmişlerdir. İbn Mukaffa, Sasani Pehlevi diline hakimdi ve Basra'daki hocaları aracılığıyla Arapçayı akıcı ve tam mükemmel şekilde öğrenmiştir. Yaklaşık 10 yıl Basra'da yaşamış ve bu dönemde eserlerinin yazıldığı ve çevrildiği söylenmektedir. "Kelile ve Dimne" eseri, İbn Mukaffa'nın en önemli edebi eseridir. O, Kelile ve Dimne'yi Pehlevi dilinden Arapçaya çevirmiştir. Bu çevirinin üslubu, klasik Arap edebiyatının en güzel örneklerinden biridir. Kelile ve Dimne, hayvanların diliyle yazılmıştır. Bu kitap, birçok masal, hikaye ve öğüt içermektedir. Bu kitabın içeriği, bilgeler ve anlam ve maneviyat arayanlar için özel bir zevk taşımakta ve akıl sahipleri, sıradan insanlardan daha fazla bu kitaptan fayda sağlamaktadır. Bu kitap, Sanskritçe olarak yazılmış ve daha sonra Pehlevi diline çevrilmiştir; ancak Hindistan'daki aslı kaybolmuş ve Pehlevi çevirisi, Süryanice ve Arapça çevirilerin kaynağı olmuştur. Bir süre sonra, Pehlevi çevirisi de nadirleşmiş ve kaybolmuş, Arapça çevirisi ise tüm çevirilerin temeli haline gelmiştir. İbn Mukaffa, Arapça çevirisine "Borzuye-i Tabip" adında bir bölüm eklemiştir. Bu bölüm, Borzuye adlı tabibin içsel ve manevi yolculuğu, nefsle mücadelesi ve mutluluğa ve gerçeğe ulaşma arayışını anlatan bir konuşmadır. Kelile ve Dimne kitabının çeşitli çevirileri arasında, İbn Mukaffa'nın çevirisi, doğruluğu ve hassasiyeti açısından güvenilir olan tek çeviridir.

İbn Mukaffa ve İran Kültürünün Tanıtımı 

Tacname-i Enuşirvan, Sasaniler Dönemi Yönetmelikleri, "Kitab-ı Mezdek" ve "Kitab-ı Taci" gibi eserler, İbn Mukaffa'nın Ortaçağ Farsça'dan Arapça'ya çevirdiği diğer kitaplar arasındadır. İbn Mukaffa, bu eserlerle İran kültürünü Arap ülkelerine tanıtmıştır. Arapların Yunan filozoflarının eserleriyle ilk tanışmasının da İbn Mukaffa'nın çevirileri aracılığıyla gerçekleştiği söylenmektedir. O, "Katikoryas" (Aristoteles'in Makaleleri) gibi kitapları Arapça'ya çevirmiştir. Büyük Edebiyat (el-Adab el-Kebir), Küçük Edebiyat (el-Adab es-Saghir) ve Sahabe Risalesi, İbn Mukaffa'nın kaleme aldığı eserlerdir. İbn Mukaffa'nın bu eserlerdeki akıcı üslubu, günümüzde Arapça konuşan yazarlar için bir örnek teşkil etmektedir. Eserleri, Arap ülkelerindeki üniversitelerde Arapça nesrin güzel örnekleri olarak öğretilmektedir. İbn Mukaffa'nın "Kelile ve Dimne" adlı kitabı, dünya dillerine birçok kez çevrilmiştir. 

İbn Mukaffa'nın Ölüm Hikayesi 

İbn Mukaffa'nın ölümü siyasi nedenlere dayandığı söylenmektedir. 36 yaşında öldüğü konusunda genel bir görüş birliği vardır. Ölümüyle ilgili iki farklı anlatım bulunmaktadır: Birincisi, Basra valisinin onun dinsiz olduğunu fark edip öldürülmesine karar verdiğidir; bu anlatımın daha az geçerliliği vardır. Diğeri ise, Halife Mansur'un öfkesinin onun ölümüne yol açtığıdır.