Vahşi Bafgi

İran, kültür ve sanat diyarıdır. Farsça konuşan büyük edebiyatçılar ve şairler, örneğin Firdevsi, Hafız, Sa'di, Hayyam ve Mevlana, tüm dünyada tanınmaktadır ve eserleri, dünya halkının dikkatini çekmiştir. Ancak belki de bu isimlerin büyüklüğü, diğer Fars edebiyatı figürlerini göz ardı etmemize neden olmaktadır; oysa Fars edebiyatının büyükleri bu birkaç isimle sınırlı değildir. Vahşi Bafgihi, eserleri oldukça zengin olan, ancak dünya çapında daha az tanınan bir figürdür.

Vahşi Bafgî kimdir?

Vahşi Bafgi mahlasını kullanan Mevlana Kemaleddin Muhammed, İran'ın tanınmış şairlerinden biridir. 1532 yılında Bafg şehrinde doğmuştur. Bafg, günümüzde Yezd Eyaleti’nin doğu sınırları içinde yer almaktadır. O, Safevi Devleti'nin parlak döneminde yaşamıştır. Tahmasb Safevi, Şah İsmail II ve Şah Muhammed Hüdabende, Vahşi'nin çağdaşı olan krallardır. Bazı rivayetlere göre "Vahşi" mahlası, Kemaleddin'in kardeşine aittir. Kemaleddin, o dönemde tanınmış olan kardeşinin vefatından sonra, onun mahlasını alarak adını ölümsüzleştirmek istemiştir. Kemaleddin, şiirlerinde Vahşi mahlasını kullandığı her yerde kardeşini övmüştür. Kemaleddin'in kardeşi, onun ilk öğretmeni olmuş ve Kemaleddin, edebiyat derslerini ondan almıştır.

Vahşi, temel dersleri öğrendikten sonra Yezd ve Kaşan'a gitmiş ve bilgisini pekiştirmiştir. Bir süre Kaşan'da kalmış, ardından Hürmüz Limanı üzerinden Hindistan'a seyahat etmiştir. Hayatının son yıllarını Yezd veya Kerman'da geçirmiş ve 1583 yılında vefat etmiştir. Vahşi'nin ölüm nedeni hakkında birçok spekülasyon yapılmıştır, ancak muhtemelen ateşli bir hastalıktan vefat etmiştir. Günümüzde Yezd’de İmamzade Şahzade Fazıl'ın karşısındaki Pir-u Burç mahallesinde onun adına bir mezar bulunmaktadır. Bu yapının inşası 1977 yılında başlamış ve yaklaşık iki yıl sürmüştür. Yezd’de ayrıca bu şairin adıyla anılan bir ev de bulunmaktadır.

Vahşi Bafgî'nın Hizmetleri ve Özellikleri 

Vahşi'nin yaşamı boyunca, şairler, şairlik sanatlarını zenginlik ve şöhret elde etmek için kullanırlardı; ancak Vahşi, mal biriktirmek yerine, duygu ve düşüncelerini ifade etmeye odaklanmıştır. Vahşi Bafgî'yı Fars edebiyatı tarihinde eşsiz kılan, onun kendine özgü anlatım tarzıdır. Vahşi, o dönemde yaygın olan edebi sanatları ve şairlik yetkilerini kullanmaktan kaçınmaya çalışmış ve sade ve samimi bir dille konuşmayı tercih etmiştir. Vahşi, yalnızca sözlerinin sağlamlığının edebi sanatlar kullanmayı gerektirdiği durumlarda bunları kullanmıştır. O dönemde karmaşık bileşimlerden ve Arapça kelimelerden kaçınmak, şairler arasında bir tür gösteriş ve kendini beğendirme olarak kabul edildiği için, Vahşi'nin şiirinin bir diğer özelliğidir. 

Fars edebiyatı tarihinde, Vahşi Bafgî, Vuku Ekolu'nun en büyük şairi olarak kabul edilmektedir. Bu ekol, 15. yüzyılın sonlarından başlayarak 17. yüzyılın başlarına kadar devam eden bir Fars şiiri tarzıdır. Sadelik, abartılardan ve şairane sanatlardan kaçınma ile halk dilinin kullanılması, bu ekolun özelliklerindendir. 

Vahşi, mesnevilerinde Nizami'nin şiir biçiminden, gazellerinde ise geçmiş şairlerin biçimlerinden yararlanmış ve onların şiirlerine selam durmuştur; ancak bu durum, onun yaratıcılığını gölgede bırakmamış ve sözlerinin yeniliğini ortadan kaldırmamıştır. Bu özellik, sonraki dönemlerde birçok şairin Vahşi'nin şiirlerini benimsemesine neden olmuştur. 

Vahşi, gazel, rubai, terkip-bend, kaside ve mesnevi gibi çeşitli şiir türlerinde eserler vermiştir. Vahşi'nin eserleri arasında en çok tanınan mesnevi "Şirin ve Ferhad"dır. Bu eser, Vahşi'nin vefatı nedeniyle tamamlanamamış ve birkaç yüzyıl sonra "Vesal-i Şirazi" adlı bir şair tarafından tamamlanmıştır. "Huld-i Berin" ve "Nazır ve Manzur" adlı mesnevileri de diğer eserlerindendir. Vahşi Bafgî'nın divanı 9 bin 76 beyit içermekte olup, içinde 395 gazel, 43 kaside ve diğer şiir biçimlerinde parçalar bulunmaktadır. 

Vahşi'den, aşkına hitaben yazdığı içten bir dille kaleme aldığı bir mektup da kalmıştır. Bu mektup, onun tek nesir eseridir ve Tahran'daki Melik Kütüphanesi'nde saklanmaktadır. 

İran Takvimi'nde Vahşi Bafgî Günü,

9 Ekim tarihi, İran Takvimi'nde Vahşi Bafgî’yi anma günü olarak belirlenmiştir.