BAHÇE MİMARİSİ

Bahçe kelimesi Orta Maniheist Farsçasında b`w ve Pehlevi dilinde toprak parçası anlamına gelen ve Avesta dilindeki bāgā kelimesiyle eşanlamlı olan bāg ve Sanskritçe’de malvarlığının bir kısmı veya hissesi anlamına gelen bhāga anlamındadır. Bahçe, geometrik kurallara ve toplulukların inançlarından etkilenen ve çiçekler, bitkiler, ağaçlar, sular ve binalardan oluşan, genelde etrafı çevrilir insan eliyle yapılan bir alandır.

Mısır, Sümer, Babil ve Asur topraklarında MÖ 3. binyılın başlarından itibaren bahçeler kraliyet bahçeleri (Babil'in Asma Bahçesi gibi) ve Mezopotamya'da tapınak bahçeleri olarak inşa edildi.

Yunanlılar ayrıca tapınaklar ve stadyumların etrafındaki alanları güzelleştirmek için ağaçları ve bahçelerden faydalandılar ve Romalılar ise ayrı veya eğlence bahçeleriyle bağlantılı olarak farklı türlerde bahçeler inşa ettiler.

Bahçe mimarisinin İslam öncesi İran'daki tarihi, Ahameniş Cyrus'un başkenti Pasargad'a kadar uzanıyor. Kayda değer bir tahkimata sahip olmayan bu şehir, Perdis olarak bilinen kraliyet bahçesi bölgesinde bulunuyordu ve etrafı dere ve havuzlarla çevriliydi. Pasargad, ana sarayın yanındaki en eski Pers bahçesi ve kraliyet bahçesi olarak tasarlandı. Bahçe, uzunlamasına ana saraya bağlanan dikdörtgen bir alana sahipti. Bahçede dört parsel vardı ve düz suyolları bahçeyi bölüyordu. İran bahçelerinin en temel unsurlarından olan geometrik Çaharbağ özelliği, bir norm sembol olarak ilk defa Cyrus tarafından Pasargad binasında inşa edilmiştir.

İran bahçeleri tasarım ve planlama açısından üç gruba ayrılır: ‌ 1) Düz ve az eğimli bahçeler (Fin bahçesi) 2) Mimarisi ana caddeler ve orta havuzlara odaklanan asıl binası üst katta bulunan eğimli ve plaka bahçeler. Bunun en eski örneği Taht-ı Şiraz bahçesi ve en güzel örneği ise İsfahan'daki Safevi Hezar Cerib bahçedir 3) Doğal yataklarda veya su birikintileri ortamında inşa edilmiş bahçeler. Bu bahçeler, kadim bahçelere çok benziyor ve bunlarda çevrenin doğal durumu korumaya çalışılmıştır (Behşehr'deki Safevi dönemine ait Abbasabad Bahçesi).

İran bahçeleri genellikle dikdörtgen şeklinde tasarlanmıştır ve ekseni boyunadır. Bu bahçeler, surlarla ve bazen duvarlarla çevrilidir (Fin Kaşan gibi). Bahçelerin giriş kapıları, sahiplerinin mali durumunu simgeler şekilde yapılırdı. Bu yapılar genellikle bahçenin ana ekseninde yapılır ve bahçenin sokak düzeni ise, alanın ebadı ve şekline ve bina sayısına göre şekillenirdi.

İran bahçelerinin en belirgin bileşenlerinden biri, akarsuların dört simetrik veya dört bahçe bölümüne bağlanması, en iyi doğal manzaralara sahip köşklerin, konakların ve sundurmaların inşasıdır. Bazen İran bahçelerinin köşkleri iki kısma ayrılır: genel köşkün daha geniş bölümü ve özel köşkün daha küçük bölümü (Şiraz'daki Erem Bahçesi örneği gibi). İran bahçelerinin şeklinde su en temel unsurdur ve ağaçlar ikinci derece öneme gelir.

Genellikle İran bahçelerinde meyve ağaçları büyük parsellere dikilir ve çiçek açma zamanları ve çiçeklerin renk çeşitliliği, dikim esnasında dikkate alınır. Meyve ağaçları genellikle bahçe kenarlarına ve sokaklara ya da bahçelerin içlerine dikilirdi.

İran bahçelerine, narencistan veya narenciye bahçeleri, çukur bahçeler ve çeşitli ölçeklerde İran mimarisiyle tasarlanmış ev bahçeleri örnek gösterilebilir.

BAHÇE MİMARİSİ

Bahçe kelimesi Orta Maniheist Farsçasında b`w ve Pehlevi dilinde toprak parçası anlamına gelen ve Avesta dilindeki bāgā kelimesiyle eşanlamlı olan bāg ve Sanskritçe’de malvarlığının bir kısmı veya hissesi anlamına gelen bhāga anlamındadır. Bahçe, geometrik kurallara ve toplulukların inançlarından etkilenen ve çiçekler, bitkiler, ağaçlar, sular ve binalardan oluşan, genelde etrafı çevrilir insan eliyle yapılan bir alandır.

Mısır, Sümer, Babil ve Asur topraklarında MÖ 3. binyılın başlarından itibaren bahçeler kraliyet bahçeleri (Babil'in Asma Bahçesi gibi) ve Mezopotamya'da tapınak bahçeleri olarak inşa edildi.

Yunanlılar ayrıca tapınaklar ve stadyumların etrafındaki alanları güzelleştirmek için ağaçları ve bahçelerden faydalandılar ve Romalılar ise ayrı veya eğlence bahçeleriyle bağlantılı olarak farklı türlerde bahçeler inşa ettiler.

Bahçe mimarisinin İslam öncesi İran'daki tarihi, Ahameniş Cyrus'un başkenti Pasargad'a kadar uzanıyor. Kayda değer bir tahkimata sahip olmayan bu şehir, Perdis olarak bilinen kraliyet bahçesi bölgesinde bulunuyordu ve etrafı dere ve havuzlarla çevriliydi. Pasargad, ana sarayın yanındaki en eski Pers bahçesi ve kraliyet bahçesi olarak tasarlandı. Bahçe, uzunlamasına ana saraya bağlanan dikdörtgen bir alana sahipti. Bahçede dört parsel vardı ve düz suyolları bahçeyi bölüyordu. İran bahçelerinin en temel unsurlarından olan geometrik Çaharbağ özelliği, bir norm sembol olarak ilk defa Cyrus tarafından Pasargad binasında inşa edilmiştir.

İran bahçeleri tasarım ve planlama açısından üç gruba ayrılır: ‌ 1) Düz ve az eğimli bahçeler (Fin bahçesi) 2) Mimarisi ana caddeler ve orta havuzlara odaklanan asıl binası üst katta bulunan eğimli ve plaka bahçeler. Bunun en eski örneği Taht-ı Şiraz bahçesi ve en güzel örneği ise İsfahan'daki Safevi Hezar Cerib bahçedir 3) Doğal yataklarda veya su birikintileri ortamında inşa edilmiş bahçeler. Bu bahçeler, kadim bahçelere çok benziyor ve bunlarda çevrenin doğal durumu korumaya çalışılmıştır (Behşehr'deki Safevi dönemine ait Abbasabad Bahçesi).

İran bahçeleri genellikle dikdörtgen şeklinde tasarlanmıştır ve ekseni boyunadır. Bu bahçeler, surlarla ve bazen duvarlarla çevrilidir (Fin Kaşan gibi). Bahçelerin giriş kapıları, sahiplerinin mali durumunu simgeler şekilde yapılırdı. Bu yapılar genellikle bahçenin ana ekseninde yapılır ve bahçenin sokak düzeni ise, alanın ebadı ve şekline ve bina sayısına göre şekillenirdi.

İran bahçelerinin en belirgin bileşenlerinden biri, akarsuların dört simetrik veya dört bahçe bölümüne bağlanması, en iyi doğal manzaralara sahip köşklerin, konakların ve sundurmaların inşasıdır. Bazen İran bahçelerinin köşkleri iki kısma ayrılır: genel köşkün daha geniş bölümü ve özel köşkün daha küçük bölümü (Şiraz'daki Erem Bahçesi örneği gibi). İran bahçelerinin şeklinde su en temel unsurdur ve ağaçlar ikinci derece öneme gelir.

Genellikle İran bahçelerinde meyve ağaçları büyük parsellere dikilir ve çiçek açma zamanları ve çiçeklerin renk çeşitliliği, dikim esnasında dikkate alınır. Meyve ağaçları genellikle bahçe kenarlarına ve sokaklara ya da bahçelerin içlerine dikilirdi.

İran bahçelerine, narencistan veya narenciye bahçeleri, çukur bahçeler ve çeşitli ölçeklerde İran mimarisiyle tasarlanmış ev bahçeleri örnek gösterilebilir.