Şehname

Mitolojik bir tarihi eser olan Şehname, Kiyumers döneminden Sasani III. Yezdgird döneminin sonunu kadar süren bir devrin hamasi/pehlivanlık rivayetleri içermektedir.

Firdevsi (h. 319-404/m. 940-1025) , yarım kalmış bir şekilde telif edilmiş olan (telif tarihi: h.336) Ebû Mansuri Şehname'si ile "Evista" ve "Bendheşen" kitaplarından yararlanılarak yaklaşık h.359 yılında Şehnameyi nazmetmeye başladı.

Firdevsi Şehname'nin ilk nüshasını h.373/m.994 yılında, son olan dördüncü nüshasını da h.390/m.1010 yılında düzenleyip tamamladı.

Söylenenlere göre Firdevsi, Gazneli Sultan Mahmud'un veziri olan Ebu'l Abbas Fazl bin Ahmed-i İsferayini aracılığıyla Sultan'a takdim etti. Ancak Sultan'dan uygun bir hediye almadığı gibi ilgi de görmeyince uzuldu ve Gazneyn'den ayrılıp Horasan'a geri döndü.

İfade biçiminin yalın ve akıcı olduğu Firdevsi'nin Şehname'si Fars Dili'nin sözcükleri ve fesahatini ortaya koyan nadide bir hazine sayılır.

Şehname'nin içeriği genel olarak üç dönemi kapsamaktadir:

1. Mitolojik Dönem: Kiyumers, Huşeng, Tahmuris, Cemşid, Zahhak ve Feridun dönemlerini kapsayan bir dönem

2. Epik/ Hamasi Dönem: Demirci Kave'nin İsyanı'ndan Rüstem'in öldürülmesi ve İsfendiyar'ın oğlu, Behmen'in Saltanatı'nı dönemine kadar süren bir dönem

3. Tarihi Dönem: İskender döneminden İslam'ın ortaya çıkması dönemine kadar süren bir dönem

Fars Edebiyatı'nın en yüce kültürel değerlerinden biri olan Nazım şeklinde düzenlenen bu eser, Dünya Edebiyatı şaheserleri arasında da sağlam ve parlak bir konuma sahiptir.

Daha doğru bir ifadeyle Firdevsi İran milletinin izzetinin münadisi, Şehname ise İran'ın tarihsel ve ulusal hüviyetinin en itibarlı belgesidir.

Şehname'nin bilinen 4 nüshası sırayla 48000, 52000, 55000 ve 61000 beyitten oluşmaktadır. Şehname'nin en meşhur çevirileri arasında, Bundari İsfahani'nin Arapça çevirisi, Friedrich Von Schack'ın Almanca çevirisi  ve Jul Mulle'un Fransızca çevirisine işaret edilebilir. Ayrıca Carl Herman Otte, Theodor Nöldeke ve Nicolas Trobner'in de Firdevsi ve Şehname hakkında yaptıkları oldukça değerli araştırmalara değinmek gerekir.