Şiraz'ın kervansarayları, ticari kervanların parlak dönemine ait bir miras

Şiraz, 2500 yılı aşkın bir geçmişe sahip, tarihi eserleriyle dolu bir antik şehirdir. Ancak bu tarihi eserler arasında, bu şehrin kervansarayları diğer yapılar ve turistik yerler kadar tanınmamıştır.

İran genelinde, özellikle önemli şehirlerde veya ticari kervanların geçiş güzergahında bulunan şehirlerde inşa edilmiş birçok kervansaray bulunmaktadır. Genellikle bu kervansaraylar dikdörtgen şeklinde ve büyük bir kapıyla inşa edilmiştir; ortadaki avlunun etrafında ise benzer odalar yer almaktadır. Birçok kervansarayda, kervanların yol bulmalarına yardımcı olmak ve ateş yakmak için kullanılan gözetleme kuleleri bulunmaktadır.

Şiraz'da birçok kervansaray inşa edilmiştir ve bunlar arasında birkaç tanesi belirgin yapılar olarak öne çıkmaktadır:

Bidzerd Kervansarayı

Bu kervansaray, Şiraz'ın 25 kilometre batısında, bu şehir ile Firuzabad arasında, aynı adı taşıyan bir köyün yakınında yer almaktadır. Bu yapının ana inşaat malzemeleri taş ve alçıdan ibarettir. Dış cephesinde, süsleme amacıyla işlenmiş taşlar kullanılmıştır. Kervansaray kare şeklinde ve iki katlı olarak inşa edilmiştir ve kökeni Kaçar dönemine (19. yüzyıl) dayanmaktadır. Yolcular, girişin sağında bulunan merdiveni kullanarak ikinci kata ve binanın çatısına ulaşabilirler.

Kervansarayda, yolcuların konaklaması için inşa edilmiş odaların yanı sıra, malların depolanması için kullanılan üç oda da bulunmaktadır. Girişin iki tarafında, yapının kitabelerinin yerleştirileceği boş çerçeveler görülmektedir; ancak bugün bu kitabelerden hiçbir iz kalmamıştır. 

Bacgah Kervansarayı 

Bacgah Kervansarayı, Şiraz ile İsfahan yolu üzerinde yer aldığından, İsfahan yolcuları için bir dinlenme yeri olmuştur. Bacgah ile Şiraz arasındaki mesafe yaklaşık 18 kilometredir. Giriş ve kervansarayın avlusu yıkılmış olsa da, ana yapının bazı bölümleri, odalar, giriş kapıları, kubbeli merkezi revak, tuğla nişler, sütunlar ve hücreler hâlâ ayaktadır. Bu kervansaray da Kaçar döneminde inşa edilmiştir. 

Han-Zeniyan Kervansarayı 

Şiraz’daki kervansaraylar arasında, Han-Zeniyan en büyüğüdür. Bu yapı, Şiraz’a 40 kilometre mesafededir ve Kaçar döneminde inşa edilmiştir. Şiraz’da böyle büyük bir kervansarayın varlığı, ticaretin canlılığını ve bu şehre çok sayıda kervanın geçişini göstermektedir. Kervansarayın büyük ahşap kapısı, etrafı odalar ve kervancıların konakladığı hücrelerle çevrili geniş bir avluya açılmaktadır. Kervansarayın odalarının sayısı fazla olmasına rağmen, tavana giden merdivenlerin çokluğu, tavandan da zaman zaman yolcuların konaklama ve dinlenme yeri olarak kullanıldığını göstermektedir.

Divdan Kervansarayı 

Bu kervansarayın kubbe şeklindeki çatısı, onu benzer yapılarından ayırmaktadır. Divdan, Şiraz'ın güneydoğusunda 100 kilometre mesafede ve bu şehir ile Kirman arasında yer almaktadır. Bu kervansaray da kare şeklindedir ve iki katlıdır. Şu anda yapının üst katı neredeyse tamamen yok olmuştur. 

Kovar Sıcak Su Kervansarayı 

Şu ana kadar incelenen kervansaraylara göre, bu kervansaray daha eski olup Safevi dönemine (16. yüzyıl) aittir. Bu kervansaray, Kovar adında bir köyün yakınında inşa edilmiştir. Bu kervansarayın kalıntıları hâlâ ayakta, ancak büyük kısmı yok olmuştur. 

Görünüşe göre bu kervansaray, Şah Abbas Safevi'nin (Hicri 966'dan 1007'ye kadar hükümdarlık yapmıştır) yolların güvenliğini sağlamak ve ticareti canlandırmak amacıyla kurduğu kervansaraylardan biridir. İran genelinde Şah Abbas kervansarayları oldukça ünlüdür.