Azerferenbag Ateşkedesi, antik İran'ın en büyük ateşkeslerinden biridir.

Laristan ilçesi, geçmişte "İrahistan" olarak adlandırılan, Fars eyaletinin tarihi bölgelerinden biridir. Laristan, geçmişte İslam kültürü ve biliminin merkezi olmuştur. Günümüzde yalnızca kalıntıları kalan Ateşkede Azerferenbag, bu toprakların eski tarihine işaret etmektedir. Bu ateşkede, yerel halkın "Temb Teşi" veya "Kale Teşi" dediği bir alanda yer almaktadır. Bu ateşkede, "Karyan" adında bir köyün yakınında bulunduğundan, "Karyan Ateşkadesi" olarak da anılmaktadır.

Ateşkedenin adı ne anlama geliyor?

"Azerferenbag" kelimesi, "Azer" yani ateş ve "Ferenbag" kelimelerinden oluşmaktadır. "Ferenbag", "Işıltılı Tanrısal" anlamına gelen "Fer Bagani" ifadesinin kısaltmasıdır. Bu ateşkedenin adı için belirtilen bir diğer anlam ise "Tanrısal Işık Ateşi"dir.

Azerferenbag Ateşkedesi’nin özellikleri

Bu ateşkede, trapez şeklinde inşa edilmiştir. Ana malzemeleri tuğla ve çamurdur. Ön yüzü beş metre genişliğinde ve yedi metre yüksekliğindedir ve ön yüz, yerden beş metre yükseklikte bir platform üzerine inşa edilmiştir.

Azerferenbag Ateşkedesi’nin tarihçesi

Bu ateşkede, Sasaniler döneminde (M.S. 224-651) kurulmuştur. İslam öncesi dönemde, Azerferenbag, Azerguşasp ve Azerberzin Mehr ile birlikte İran'ın üç ünlü ateşkedesinden biri olmuştur. Azerferenbag, yüksek rütbeli Zerdüşt rahiplerinin (Mobedan) ateşkedesiydi ve burada Zerdüşt rahiplerinin (Mogan) derneği kurulmuştur. Bu ateşkede, Zerdüşt rahiplerinin eğitildiği bir yer olarak kabul edilmekteydi ve burada yalnızca krallar ve rahiplerin görebileceği kutsal bir ateş bulunmaktaydı.

Sasan, Ardeşir Babekan'ın atalarından biri olarak bir dönem bu ateşkedenin yöneticisi olmuştur. Bu nedenle Ardeşir Babekan, iktidara geldikten sonra (M.S. 224) hükümetine "Sasaniler" adını vermiştir. Bulunan bir Pehlevi dilindeki yazıtta, bu ateşkedenin inşaat maliyetinin 30 bin dinar olduğu belirtilmiştir. Ardeşir Babekan, bu ateşkedeye büyük bir ilgi göstermiş ve onun emriyle, ateşkedenin karşısında bir gölet oluşturulmuştur.

Belgeler, Sasaniler döneminde, Aearfrenbag Ateşkedesi ve çevresinin "Ram Karyan" hükümetinin yeri olduğunu göstermektedir. "Ram" Farsça'da "boy" anlamına gelmektedir ve Ram Karyan, Ahamenişler döneminde (M.Ö. 550-330) Pasargad halkının boyu olmuştur. Bu boy, Sasani hanedanının kurulmasına sağladığı yardımlar nedeniyle Ardeşir Babekan tarafından büyük bir ilgiyle karşılanmıştır. Baseri boyu, Fars'ın köklü boylarından biri olarak, köklerini Ram Karyan'a dayandırmaktadır. Ram Karyan, İslam'ın İran'a girişi sırasında Arapların saldırısına karşı şehirlerini savunmuş ve nihayetinde dört kez kuşatma ve zorlu bir savaşın ardından onlara karşı yenilmiştir.

İslam sonrası dönemde Azerferenbag Ateşkedesi

Uzmanlar, birçok ateşkedenin onuncu yüzyıla kadar ayakta kaldığını düşünmesine rağmen, günümüzde yalnızca birkaç ateşkedenin kalıntıları kalmış ve diğerleri tamamen yok olmuştur. İslam peygamberinin doğum gecesinde, dünyada olağanüstü olayların meydana geldiği rivayet edilmektedir; bu olaylardan biri de bu tapınaktaki ateşin aniden sönmesidir. Müslümanların İran'a girmesinin ardından, bu ateşkededeki ateşin bir kısmı Fasa'daki kuzey ateşkedesine, diğer kısmı ise Beyza şehrine götürülmüş ve oradan Neyriz'e, ardından Hindistan'a taşınmıştır. Bugün Yezd'deki ateşkedede yanan ve 1500 yıllık geçmişe sahip olan ateş, bu ateşkededen alınmıştır. Bu ateş, 700 yıl boyunca Akda şehrinde yanmış ve 1174 yılında Akda'dan Ardakan'a taşınmıştır. Ardakan'da 300 yıl kalmış ve 1474'te Yezd'e aktarılmıştır.

İslam sonrası dönemde bile, Azerferenbag Ateşkedesi İran halkının ilgisini çekmeye devam etmiştir. Öyle ki, 11. yüzyılın başlarında yaşayan ünlü İran şairlerinden Fahr al-Din As'ad Gorgani, "Veys ve Ramin" hikâyesinde bu ateşkededen bahsetmiştir.

Azerferenbag Ateşkedesi çevresindeki tarihi eserler

Yerel halk, ateş tapınağının etrafındaki vadiye "Kafirler Vadisi" adını vermektedir. Karyan köyünün doğusunda, Sasaniler dönemine ait kalıntıları bulunan bir kalenin izleri görülmektedir. Bu kale, dağın içine oyulmuş olup, saldırılara karşı oldukça dayanıklıdır. Müslüman tarihçiler ve coğrafyacılar eserlerinde bu kaleye atıfta bulunmuş ve sağlamlığını övmüşlerdir. 

Azerferenabag Ateş Tapınağı’nın Milli Kaydı   

Azerferenabag Ateş Tapınağı, 2000 yılında İran'ın milli eserleri listesine kaydedilmiştir.