Gilan Bölgesi Musikisi

Gilan Bölgesi Musikisi

Gilani Bölgesi Musikisi, biri bölgenin doğusunda yer alan "Deyleman", diğeri ise batısında yer alan "Talış" mıntıkasında olmak üzere iki mantıkada odaklanmıştır.

Birbirinden pek çok farklı olan bu iki mıntıkanın musikileri Gilan'ın merkezi noktalarında birbirine yaklaşmaktadır. Bu bölgede yaygın olarak kullanılan çalgılar Ney, Kaval, Zurna, Nakkare, borazan, kemençe ve def gibi çalgılardır. Hatta çalgı niyetine leğen de def yerine kullanılan bir çalgı sayılır.

Gilan Musikisi makamları bakımından üç makama ayrılabilir:

1. Ezgi ve Ağıt Makamları

      2. Saz parçalarına Özgü Makamlar

      3. Şarkı Makamları

1. Ezgi ve Ağıt Makamları

Gilan Musikisinin en önemli bölümünü teşkil eden bu makamlar Gileklerin yaşadığı tüm yerlerde özellikle dağlık bölgelerde yaygındır. Bu makamlar üzerine ney ya da kemençe ile birlikte veya başka herhangi bir inistruman olmadan seslendirilen çok sayıda şarkı, ezgi, ağıt ve saz parçaları şekillenmiştir.

Galoş ezgileri, Gil ezgileri, Deyleman /Gurbetçi ezgileri, Ağıt ezgileri, Kırık Ağıt Ezgileri, Emir usulu ezgiler, Çavdar ezgileri, Su Kenarı ezgileri, Ova ezgileri, Karaseri ezgileri, Şerefşahi ezgileri, Pehlevi usulu ezgileri, Rıza Hanlık ezgileri bu tür musiki makamlarında okunan ezgilere örenk olarak gösterilebilir. Çavuş İlâhileri, Seher İlâhileri ve Şehadet ilâhileri gibi başka bir musiki türü olan ve İran'ın başka bölgelerindeki Dini Musikisilerden Gilan Musikisine giren İlahî Musikisi de bu makamda icra edilir.

2. Saz Parçalarına Özgü Makamlar

Şarkıdan bağımsız olarak sadece sazlarla icra edilen parçalar için uygun olan pek çok makam Gilan bölgesinde de yaygındır. Ancak bu bölgenin kendine özgü şarkıya bağlı olmayan saz parçaları da vardır. Her ne kadar bazısına özellik Ney'le icra edilen parçalara şarkılarla da eşlik edilebiIse de. Bu tür musiki makamları ya çobanlar tarafından Ney'le ya da Zurna ve Nakkare (Dümbelek) ile icra edilir.

"Gevsen der Han", "Gersen Hegerdan", "Veleg Seri", "Gelen Keşi", "Berg Rizi" (Yaprak Dökümü), "Âb Kenari" (Su Kenarı) makamları bu tür musiki makamlarının bazı örnekleridir.

3. Şarkı Makamları

Bu bölgede, yaygın olan çok sayıda şarkı vardır. Bu şarkıların bir kısmı, Zerengis, Heybete, Haydar Han, Veli Han, Şevketi, Ra'na, Sefûri adlı şarkılar gibi çay yapraklarını toplama zamanlarında okunan ve Pehlevi Usulu şarkılar olarak bilinen dörtlükler veya diğer nazım türlerinden yararlanılarak bestelenen şarkılardır. Bir kısmı da aşk, hamsi ve tarihi temaları olan ya da tarlalardaki çalışma koşullarını yansıtan ve "Bicâr Seri" olarak bilinen şarkılardır. Has bir özelliği olan bu tür tarla şarkılarının çoğunu okuyanlar sadece kadınlardır.

Bu makamlardaki diğer şarkı örnekleri Ninniler ve Nevruz şarkılarıdır.